Perski dialekt Isfahanu

Strona ta przedstawia, a raczej chaotycznie wylicza, ważniejsze cechy odróżniające mówiony perski Isfahanu od standardowego mówionego perskiego, który, jak wiadomo, bazuje na wymowie teherańskiej. Ze względu na relatywną bliskość isfahańskiego i teherańskiego większość z wyliczonych cech dotyczy sfer fonetyki i leksyki, a nie morfologii czy składni.

(moje źródła: L.P. Smirnowa "Isfachanskij govor" oraz inf. własne):

• Wielu wykształconych (i nie tylko) isfahańczyków, rozmawiając z osobami spoza kręgu rodziny, przyjaciół, znajomych (nie mówiąc już o rozmowie z cudzoziemcami), stara się ‘mówić bez akcentu’, tj. jak najbardziej zbliżyć swoją wymowę i słownictwo do standardowego mówionego perskiego, bazującego na wymowie teherańskiej. Z tego względu niektóre z poniżej opisywanych zjawisk są trudne do zaobserwowania dla przygodnego, cudzoziemskiego obserwatora.

• Na skutek przemożnego wpływu teherańskiej perszczyzny, język mieszkańców Isfahanu stopniowo zatraca swoje cechy charakterystyczne, szczególnie te najjaskrawiej odróżniające go od innych perskich dialektów. Najsilniej proces ten występuje u młodego wykształconego pokolenia, najsłabiej u starszych robotników i przedstawicieli świata bazaru.

• Isfahański pozostaje jednak dialektem łatwo rozpoznawalnym (tj. przez innych Irańczyków) przede wszystkim ze względu na specyficzną melodię, która „zdradza” Isfahańczyków ledwie tylko otworzą usta.

• "g" i "k" są zmiękczane jeszcze silniej niż w teherańskim, aż do przejścia w miękkie "dź" i "ć". cechę tę dzieli isfahański z południowymi dialektami azerbejdżańskiego
• "dż" i "cz" z kolei bywają wymawiane twardo jako "dz" i "c" (co ciekawe, również tę cechę można spostrzec w południowych dialektach azerbejdżańskiego); czehel -> cel '40'; dżegar -> dzigar 'wątroba'
• wypadanie 'h' prowadzi do powstania nowych dyftongów: /āu/ oraz /au/; kāhu -> kāu; havu -> hau; pā'in -> pājn; māhi -> māj; tanhā'i -> tanāj; havā'i -> havāj; gedā'i -> gidāj
• literackiemu /a/ w wielu przypadkach odpowiada /e/; sag -> sedź; rag -> redź; namak -> nameć; bacze -> bece; pedar -> peder
• zachowane są historyczne krótkie /i/ i /u/, które w literackim perskim przeszły odpowiednio w /e/ i /o/; sebil -> sibil; szomā -> szumā;
• wypada także hamza, a /i/ następujące po hamzie lub /h/ przechodzi w /j/; migu'id -> migujnd
• przyimek /be/ łączy się z sufiksami osobowymi za podstawę przyjmując formę 3 os. lp., a więc /beszem/ /beszed/ /besz/ /beszemun/ /beszedun/
• /nemi/ -> /nimi/; nimiram; nimidunam; nimizenam
• w dwóch przypadkach /ā/ zamieniane jest przez /a/. są to formy czasu teraźniejszego od /chāstan/ i /āmadan/. /mixam/ - 'chcę';  /bijajnd/ - 'przyjdźcie'
• va -> ā 'i'
• mibājest -> mibās; mibājad -> mibād; szumā mibās berin - musicie iść
• /nist/ -> /ni/ 'nie jest'
• ż występuje rzadko, na ogół zamiast niego dż / dz; żāle -> dzāle
• liczne alternacje spółgłoskowe: sarbāz -> sarvāz; div -> dib hifdah -> hebda; gosfand -> guspand; tanāb -> tenāf portāqal -> poltāqār; sorfe -> solfe darafsz -> darapsz; szejfur -> szejpur; maschare -> masqare; riszchand -> riszqan; vaqf -> vachm
  
• końcówka 2 os. l. mn. - "-ind" (to cecha wspólna z tackim)
• sufiks zdrobnienia to w isfahańskim /-ci/; peserci; bececi
• regionalizmy: girundan (rouszan kardan); chisundan (chis kardan); szovundan (tekān dādan) tehundan (feszār dādan); derundan (pāre kardan)
  
  
• Z innych ciekawostek -> tradycyjny język Isfahanu (spotkać można nazwę "ispahani") zachował się tylko wśród społeczności żydowskiej tego miasta, reszta ludności przeszła na wyżej opisany dialekt, w sumie niewiele odbiegający od standardowego perskiego.