Języki Afryki od Z do A. U jak Umbundu

Język i jego użytkownicy

Umbundu (vel umbundo) to największy, jeśli chodzi o liczbę rodzimych użytkowników, język Angoli. Włada nim ponad 4 miliony osób, w większości należących do grupy etnicznej Ovimbundu i zaludniającej środkowoangolańską wyżynę Bie. Języka umbundu nie należy mylić z językiem kimbundu, używanym przez ludność Mbundu skupioną wokół Luandy.

Inne, spotykane w literaturze, nazwy dla umbundu i kimbundu to odpowiednio południowe i północne mbundu. Wbrew temu, co mogłoby się wydawać, języki te nie są ze sobą aż tak blisko spokrewnione – wprawdzie oba należą do grupy bantu, jednakże do innych jej podgrup. Kimbundu (zwłaszcza jego dialekt używany w Luandzie) uległ też większym wpływom języka portugalskiego (które w ogóle we wszystkich językach Angoli są znaczne).

Obie społeczności są (były?) silnie zantagonizowane politycznie – Ovimbundu tradycyjnie stanowili bazę etniczną dla sił UNITA, zaś Mbundu popierali MPLA. Na ile aktualny jest ten podział w dzisiejszej Angoli, nie mam pojęcia.

Umbundu jest językiem tonalnym (tony mają znaczenie gramatyczne) występują w nim samogłoski nosowe (co jest wyjątkowe jak na języki bantu) i szczególnie często spółgłoski prenasalizowane (czyli zbitki nosowa+ustna np. mb, nd, ng itd.). Nosowość w umbundu jest jednym z zagadnień, które bliżej interesują bantuistów i… to w zasadzie tyle, co o umbundu wiem.

Porażka poszukiwań

W dobie gwałtownego rozwoju internetu poszukiwanie informacji o mniej znanych i rzadziej nauczanych językach nie jest już tak trudne, jak choćby 7 lat temu, kiedy zaczynałem. Nie tak trudne, nie znaczy jednak że łatwe, bo przeszkody nadal są.

Po pierwsze, dla dobrego dostępu do informacji trzeba znać języki pośredniczące, w których informacje te mogły zostać opublikowane (na
literaturę polskojęzyczną trudno liczyć). Przykładowo, badając języki używane na obszarze byłego ZSRR trzeba znać rosyjski. Podobnie nieodzowna jest znajomość języków państw kolonialnych, jeśli interesujemy się językami, kulturą i w ogóle wszystkim, co związane z życiem tychże kolonii. I tu kłopot, bo portugalskiego nie znam, a kombinowanie+słownik wystarcza do powolnego odcyfrowywania tekstów, ale nie do prowadzenia sprawnej kwerendy materiałów…

Po drugie, samych materiałów jest niewiele. Wojna domowa pewnie nie przyciągała badaczy, a luzofońska nauka nie jest tak prężna jak jej
francuskie czy anglosaskie siostry, Korpus Pokoju w Angoli nie działa, itd. Słowem, informacje o umbundu i innych językach Angolii są mniej dostępne niż dajmy na to, źródła do języków namibijskich. Moje sprawdzone źródła (o których na koniec) prawie nic nie pomogły.

Po trzecie, czasem trzeba mieć szczęście i trafić na właściwych ludzi. Udało mi się znaleźć stronę stowarzyszenia kulturalnego Ovimbundu oraz kilka
blogów pisanych w umbundu. Pełen nadziei poskładałem uprzejme maile z wyrażoną w pseudoportugalskim prośbą o pomoc i… szczęścia zabrakło. Akurat tym razem nikt nie udzielił odpowiedzi.

Generalnie moja metoda jest właśnie taka: kwerenda w właściwym lokalnie języku światowym; poszukiwanie w kilku wielkich zbiorach materiałów,
wreszcie zwrócenie się o pomoc do rodzimych użytkowników – czasem działa, a nic nie kosztuje.

Zbiory informacji o których mówiłem:

http://www.uztranslations.net.ru/ - o wszelakich językach, Afryka dość marginalnie

http://www.eric.ed.gov/ - masa podręczników i innych materiałów edukacyjnych w tym dla Korpusu Pokoju

http://www.fsi-language-courses.com/ - nie tak duży zbiór, ale są solidne podręczniki do kilku języków afrykańskich

Wreszcie…

http://goto.glocalnet.net/maho/webresources/ - REWELACYJNA strona, prawdziwa skarbnica wiedzy dla każdego językoznawcy – afrykanisty; OGROMNY i stale rosnący katalog linków do kilkuset języków afrykańskich.

Mój adres kontaktowy to peterlin -at- peterlin -kropka- pl
A strona główna znajduje się w tym miejscu.
Strony proszę zwiedzać, do mnie proszę pisać.