Perskie wiersze

Persowie, i szerzej - Irańczycy, są ludźmi rozpoetyzowanymi. Oczywiście nie wszyscy układają, czy choćby lubią wiersze, ale odsetek osób w poezji rozkochanych jest, idę o zakład, daleko wyższy w Iranie niż w dowolnym społeczeństwie europejskim. Daleko częściej też poetyckie fragmenty są cytowane, czy to w dziełach pisanych, czy to w prywatnej korespondencji, czy wreszcie w codziennych rozmowach.

Nie od rzeczy więc jest choć trochę się w tej poezji orientować, choćby po to, by móc uchodzić za osobę kulturalną i oczytaną. Poniżej zamieszczam zbiór krótkich fragmentów poetyckich, dla posmakowania się ze stylem poszczególnych autorów.

Tłumaczenia są wszędzie moje, w miarę możliwości rymowane (bo nie śmiem powiedzieć, że poetyckie).
Dla zainteresowanych: Albert Kwiatkowski tłumaczy i więcej, i lepiej ode mnie, a jego prace można znaleźć na www.iran.krakow.pl

Zbiór, mam nadzieję, będzie się stopniowo rozrastał. Życzę miłej lektury.

1. Centralną postacią w historii perskiej poezji jest Ferdousi, autor "Szachname", narodowego eposu Irańczyków, dzieła dzięki któremu, i w którym, irańska mitologia, świadomość historyczna i kulturowa przetrwały trudne czasy arabskiej dominacji. Sam Ferdousi był świadom znaczenia własnego dzieła:

   بسی رنج بردم در این سال سی
   عجم زنده کردم بادین پارسی
   basi randż bordam dar in sāl si
   adżam zende kardam bādin pārsi
   
   wiele wycierpiałem w ciągu lat trzydziestu
   ożywiłem Persów z pomocą mych wersów
   

2. Pierwsze dwieście lat po arabskim podboju Iranu to tak zwane "dwa wieki milczenia". Iran milczał, ale pamiętał swoją świetność i czekał na jej powrót. Znowu Ferdousi:

   در نا امیدی بسی امید است
   پایان شب تیره سپید است
   dar nāomidi basi omid ast
   pājān-e szab-e tire sepid ast
   
   i w najgorszych czasach jest wiele nadziei
   bo po czarnej nocy zawsze świt się bieli
    

3. Omar Chajjam jest chyba najbardziej znanym poza Iranem perskim poetą i najbardziej znanym w Iranie autorem rubajatów, czyli czterowierszy:

   خیام اگر ز باده مستی خوش باش
   گر با سنمی دمی نشستی خوش باش
   پایان همه عمر جهان نیستی است
   پندار که نیستی چو هستی خوش باش
   Chajjām, agar z-e bāde masti - chosz bāsz
   gar bā sanami dami neszasti - chosz bāsz
   pājān-e hame omr-e dżahān nisti ast
   pendār ke nisti, czo hasti - chosz bāsz
   
   Chajjamie, jeśli upijesz się winem - ciesz się
   jeśli bliziutko siedzisz z dziewczyną - ciesz się
   wszystkie sprawy świata kończą się w nicości
   pomyśl, że cię nie ma i, że jesteś, - ciesz się
   

4. Twórczość Sa'diego, innego z poetów okresu klasycznego, jest niewyczerpanym źródłem życiowych maksym:

   آنچه نپاید دلبستگی نشاید
   āncze napājad delbastegi naszājad
   
   to co nie trwa, o to nie dbaj
   

   اگر مشک خالص نداری مگوی
   ورت هست خود فاش گردد ببوی
   agar moszk-e chāles nadāri maguj
   warat hast chod fāsz gardad bebuj
   
   jeśli prawdziwego piżma nie masz - nie mów
   jeśli masz, to samo ujawni się zapachem

   
   مشک آن است که خود بوید نه عطار گوید
   maszk ān ast ke chod bujad na attār gujad
   
   piżmo to to, czego woń zniewala,
   nie zaś to, co wciąż perfumiarz zachwala

   میازار موری که دانه کش است
   که جان دارد و جان شیرین خوش است
   majāzār muri ke dāne kesz ast
   ke dżān dārad-o dżān-e szirin chosz ast

   nie krzywdź mróweczki, co ziarenka zbiera
   bo żyje ona, a życie jest dla niej miłe

   نیش عقرب نه از ره کین است
   اقتضای طبعیتش این است
   nisz-e aqrab na az rāh-e kin ast
   eqtezā-je tabijatasz in ast

   skorpion żądli nie ze złości
   domaga się tego jego natura
   
   

5. I znów Omar Chajjam

   از آمدنم نبود گردون را سود
   وز رفتن من جلال و جاهش نفزود
   وز هیچ کسی نیز دو گوشم نشنود
   کین آمدن و رفتنم از بهر چه بود
   az āmadanam nabud gardun rā sud
   vaz raftan-e man dżalāl-o dżāhasz nafozud
   vaz hicz kasi niz do guszam naszenud
   kin āmadan-o raftanam az bahr-e cze bud
   
   moje przyjście tutaj świata nie cieszyło
   ani me odejście dumy mu przydało
   no i od nikogo ucho nie słyszało
   o mym życiu i śmierci - jaki to sens miało
   

6. Są tacy, to nie żart, którzy piszą niewierszowane wiersze w stylu przejętym z Europy. Główne nazwiska do wyszukania to: Nima Juszidż, Mehdi Ahavan Sales, Forough Farrokhzad, Ahmad Shamlou, czy wreszcie mój ulubiony poeta 'nowego stylu', Sohrab Sepehri:

   هر کجا هستم باشم
    آسمان مال من است
   پنجره, فکر, هوا, عشق,زمین مال من است
   har kodżā hastam, bāszam,
   āsemān māl-e man ast
   pandżare, fekr, hawā, eszq, zamin māl-e man ast
   
   gdziekolwiek jestem bądź będę
   niebo należy do mnie
   okna, myśli, powietrze, miłość, ziemia - należą do mnie

   اهل کاشانم, اما
   شهر من کاشان نیست
   شهر من گم شده است
   من با تاب, من با تب
   خانه ای در طرف دیگر شب ساخته ام
   ahl-e kāszānam, ammā
   szahr-e man kāszān nist
   szahr-e man gom szode ast
   man bā tāb, man bā tab
   chāne'i dar taraf-e digar-e szab sāchte-am
   
   jestem z Kaszanu, ale
   moje miasto to nie Kaszan
   moje miasto zaginęło gdzieś
   ja w gorączce, ja w zamęcie
   wybudowałem dom po drugiej stronie nocy
   

   Oba powyższe fragmenty pochodzą z poematu "Sedā-je pā-je āb" [dźwięk kroków wody], którego tłumaczenie (pióra Alberta Kwiatkowskiego) można przeczytać tutaj

7. Obok poezji klasycznej i poezji nowoczesnej, jest jeszcze, często pomijana, poezja regionalna, ludowa. Przykład ludowej mądrości:

   از کریمات شیخ ما این است
   شیره را خورد و گفت شیرین است
   az karimāt-e szajch-e mā in ast
   szire rā chord-o goft: szirin ast
   
   jedna z naszego szejka mądrości:
   słodu wypił i rzekł: jest słodki!
   

8. Na koniec słynny fragment wiersza Ajatollaha Chomeiniego:

   زخال لبت ای دوست گرفتار شدم
   چشم بیمار تو دیدم و نیز بیمار شدم
   z-e chāl-e labat, ej dust, gereftār szodam
   czeszm-e bimār-e to didam-o niz bimār szodam
   
   Twe wargi, o przyjaciółko, pojmały mnie w niewolę
   Ujrzałem Twe chore oczy, i moje też są już chore

Mój adres kontaktowy to peterlin -at- jzn -kropka- pl
Inne iranica są zgromadzone tu, a strona główna znajduje się w tym miejscu.
Pozostałe materiały: strona lezgińska strona kaukaska
Strony proszę zwiedzać, do mnie proszę pisać.